Τόκιο έτος μηδέν

Από τα βιβλία που σε σέρνουν μέσα τους — όχι με χάρη, αλλά με αγωνία και ιδρώτα. Το "Τόκιο έτος μηδέν" είναι σκοτεινό, απόκοσμο, ωμό. Ο David Peace δεν σε αφήνει απλώς να διαβάσεις· σε πνίγει στο Τόκιο του 1946, λίγους μήνες μετά τη συνθηκολόγηση, με την πόλη να μοιάζει πιο φάντασμα παρά πρωτεύουσα. Σε αυτή την αποκαΐδια πόλη, ένας serial killer γυναικών αφήνει πίσω του πτώματα και ο αστυνόμος Μιναμί καλείται να τα ενώσει σε κάτι που να βγάζει νόημα — ενώ ο ίδιος μοιάζει να διαλύεται παράλληλα.

Η Ιαπωνία εδώ δεν είναι απλώς φόντο. Είναι o κεντρικός χαρακτήρας. Σακατεμένη, ταπεινωμένη, σαν να πρέπει να μάθει ξανά πώς να ζει — ακριβώς όπως και οι κάτοικοί της. Η αφήγηση τρέχει με κατακερματισμένη ρυθμικότητα, γεμάτη επαναλήψεις και εσωτερική αγωνία. Οι σκέψεις του πρωταγωνιστή μπαίνουν σφήνα στην ίδια την πλοκή, δημιουργώντας μια αίσθηση ασφυξίας — σαν να κινείσαι σε όνειρο μέσα σε ερείπια. Μια αφήγηση που ξεπερνά το αστυνομικό είδος και γίνεται σχεδόν υπαρξιακή.

Ο Peace χτίζει ένα αληθινό ψυχολογικό θρίλερ, όχι γιατί κάνει focus στον δολοφόνο, αλλά γιατί εξερευνά έναν ολόκληρο λαό που μοιάζει να έχει σκοτώσει κάτι βαθύτερο μέσα του. Μεταπολεμικό, σκληρό, πρωτότυπο — ένα μυθιστόρημα που απαιτεί και δίνει. Ανυπομονούμε για τη συνέχεια της τριλογίας του Τόκιο. 

👍 Η τοποθέτηση της Ιαπωνίας σε κεντρικό ρόλο
👎 Το βιβλίο δεν ανήκει ξεκάθαρα σε ένα και μόνο λογοτεχνικό είδος

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩✩

Χίλια εννιακόσια εβδομήντα τέσσερα

Χρόνια μετά το ανυπέρβλητο Damned United, ήταν πια καιρός να επιστρέψω στον David Peace. Ξεκίνησα το "Χίλια εννιακόσια εβδομήντα τέσσερα" διστακτικά, κυρίως λόγω της εποχής στην οποία αναφέρεται, αφού, μυημένος στη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία (βλ. Nesbo), φοβόμουν πως δεν θα μου ταιριάξει. Αλλά το βιβλίο σε τραβάει μέσα του με τον καταιγιστικό ρυθμό, τους φυσικούς διαλόγους και την μουχλιασμένη του ατμόσφαιρα. Είναι ένα Γιορκσάιρ βουτηγμένο στη βροχή και στη διαφθορά, με ήρωες που παλεύουν να μείνουν όρθιοι σε μια εποχή που η πολιτική και κοινωνική παρακμή είναι παντού.

Η γραφή του Peace είναι κοφτή, νευρική, σχεδόν παραληρηματική, και σου μεταφέρει τον βρόμικο, ζοφερό παλμό μιας Αγγλίας που μυρίζει αλκοόλ, βία και σαπισμένα όνειρα. Κι όμως, εκεί κάπου μέσα στις στάχτες, καταφέρνει να σε κάνει να νοιαστείς για το τι θα γίνει, έστω και αν ξέρεις πως το τέλος δεν θα φέρει καμία πραγματική κάθαρση. Είναι από τα βιβλία που δύσκολα τα αφήνεις από τα χέρια, ακόμα και όταν σε καταπνίγουν.

Ίσως όμως τελικά αυτό που κερδίζει το 1974 είναι η αίσθηση συνέπειας που έχει το σύμπαν του Peace, καθώς όλα μοιάζουν να ανήκουν σε έναν κόσμο που όσο κι αν αλλάζουν οι δεκαετίες, παραμένει ίδιος, σάπιος. Αν και η πλοκή κάποιες φορές μοιάζει να ξεχειλώνει, δεν μπορείς να μη θαυμάσεις την ικανότητά του να σε μεταφέρει τόσο στον χρόνο όσο και στον τόπο, με την ίδια ευκολία που σε αναγκάζει να νιώσεις τον βούρκο μέσα σου. 

Τελικά, δεν έχουν όλα τα αστυνομικά μυθιστορήματα πολύ αίμα και θάνατο. Κι αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να ειπωθεί πως ένας εκδοτικός οίκος στην Ελλάδα οφείλει να αναλάβει να εκδώσει και τα υπόλοιπα βιβλία της σειράς Red Riding Quartet, ώστε να διαβαστούν όπως πρέπει, ολοκληρώνοντας αυτό το λογοτεχνικό σύμπαν που δημιούργησε ο Peace.

👍 Η καταιγιστική αφήγηση, οι φυσικοί διάλογοι και η αίσθηση μιας εποχής που ανασαίνει μέσα από τις σελίδες.

👎 Λιγότερο αστυνομικό από όσο θα ήθελα

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

Σάγκι Μπέιν

Ο Douglas Stuart στο "Σάγκι Μπέιν" στήνει μια Γλασκώβη που μυρίζει βροχή και στάχτη, που κάθε δρόμος της είναι μια διαρκής μάχη με τη φτώχεια και την παραίτηση, με ήρωες που κοιτούν το μέλλον τους πίσω από βρώμικα τζάμια council houses. . Και το κάνει καλά. Ίσως, υπερβολικά καλά, γιατί στο τέλος νιώθεις πως έχεις διαβάσει το ίδιο κεφάλαιο πέντε φορές, με άλλα ρούχα και άλλη ώρα της ημέρας.

Η δομή του είναι ωραία, με διαδρομές στον χρόνο και στον τόπο που πραγματικά σε μεταφέρουν, και έχεις την αίσθηση ότι ξεκίνησε από το κομμάτι με το Ιστ Έντ και μετά γέμισε τα υπόλοιπα γύρω του, σαν ένα μυθιστόρημα που επεκτάθηκε για να χωρέσει το βραβείο Booker που θα ερχόταν. Κουβαλάει μέσα του εκείνη την εγγενή αισιοδοξία που συναντάς και στην ταινία Billy Elliot, ενώ θυμίζει τη Λίγη Ζωή της Γιαναγκιχάρα σε εκείνη την αίσθηση διαρκούς θλίψης που δεν εξελίσσεται,  μόνο που δεν καταλήγει ποτέ στο ξεκάθαρα αισιόδοξο ή στο εντελώς μαύρο, αιωρείται ανάμεσα στα δύο, χωρίς να σου επιτρέπει να το αγαπήσεις ούτε να το απορρίψεις εντελώς.

Οι γυναικείοι χαρακτήρες είναι καλογραμμένοι και πονάνε, ενώ οι ανδρικοί μένουν σε μια επίπεδη, στερεοτυπική εκδοχή, όσο χρειάζεται για να στηρίξουν το θέμα ταμπού της δεκαετίας του '80 που ακόμα μας κυνηγάει, αλλά που εδώ μοιάζει περισσότερο με πρόφαση παρά με πραγματική εξερεύνηση χαρακτήρα.

Δεν ξέρω τι έχω με τα Booker, αλλά όπως και με τις Τροχιές ή το Τραγούδι του Προφήτη, κάτι με χαλάει. Το Σάγκι Μπέιν είναι ένα καλογραμμένο βιβλίο που κουράζει με την επανάληψή του, ένα βιβλίο που σε ρουφά στον κόσμο του αλλά δεν σου αφήνει πολλά όταν κλείνεις την τελευταία σελίδα.

👍 Ωραία μεταφορά στην Σκωτία της δεκαετίας του 80 

👎 Οι ανδρικοί χαρακτήρες εξυπηρετούν μόνο ένα σκοπό

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

Εξιλέωση

Όλοι λένε ότι η "Εξιλέωση" είναι το καλύτερο βιβλίο του Ian McEwan που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με μεγάλη επιτυχία. Οι εκδόσεις Πατάκη κυκλοφόρησαν νέα έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου. Επομένως η ανάγνωσή του ήταν επιβεβλημένη. Μετά την αναγκαία εισαγωγή ας περάσουμε στην κριτική αυτή καθαυτή. 

Η ζεστή μέρα του 1935 στο εξοχικό των Tallis ξεκινά σαν υπόσχεση. Ένα κορίτσι που βλέπει τον κόσμο μέσα από τις λέξεις, η Briony, πιάνοντας μια σκηνή στο σιντριβάνι, μια επιστολή που δεν έπρεπε να διαβαστεί, μια πράξη βίας στο σκοτάδι. Με ένα λάθος, μια κατηγορία που γεννιέται από παιδική παρεξήγηση, γκρεμίζεται μια οικογένεια και μια αγάπη πριν καν ανθίσει.

Η πρώτη πράξη του βιβλίου είναι από τις πιο καθηλωτικές, καθώς βλέπουμε την πλοκή μέσα από διαφορετικά βλέμματα: τη Briony, τη Cecilia, τον Robbie. Ο McEwan αποδίδει με μαεστρία την ένταση εκείνου του απογεύματος, κάνοντας ακόμη και μια σταγόνα νερό σε ποτήρι να μοιάζει με σκηνή κρίσης. 

Στη συνέχεια, η πλοκή μεταφέρεται στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε ένα σκληρό ταξίδι με την υποχώρηση στη Δουνκέρκη, καθώς η ενοχή της Briony παραμένει σαν φάντασμα που ακολουθεί κάθε λέξη, κάθε σελίδα. Τα κεφάλαια απουσιάζουν και μαζί φαίνεται να απουσιάζει και η ένταση της αφήγησης. Θα έλεγε κανείς ότι ανάμεσα στο πρώτο και στα άλλα δύο μέρη του βιβλίου μεσολάβησαν αρκετά χρόνια.

Η γραφή του McEwan παραμένει ατμοσφαιρική, η ιστορία προχωράει, αλλά νιώθεις πως προχωράει αργά, ίσως πιο αργά απ’ όσο αντέχει η ίδια της η ένταση. Η «μετα-ανατροπή» στο τέλος – με την Briony, πια συγγραφέα, να αποκαλύπτει πως ίσως τίποτα δεν ήταν ακριβώς όπως το διαβάσαμε – είναι πιασάρικη, αλλά αφήνει την αίσθηση της "εύκολης λύσης". Είναι μια εξιλέωση που δεν έρχεται ποτέ, μια συγχώρεση που ίσως να μην μπορεί να δοθεί.

Η «Εξιλέωση» είναι ένα βιβλίο που αγγίζει την παιδική αθωότητα, τη δύναμη της αφήγησης, το πώς ένα ψέμα μπορεί να σημαδέψει ζωές, και τι σημαίνει να προσπαθείς να φτιάξεις την αλήθεια μέσα από τη γραφή. Ναι, είναι υπέροχα γραμμένο, ναι, σε βάζει στον κόσμο του, αλλά η πλοκή πολλές φορές μοιάζει να υπηρετεί την ιδέα παρά την ιστορία, ενώ η πολυαναμενόμενη κάθαρση δεν δικαιώνει την πορεία που έχει προηγηθεί.

👍 Ένα καθηλωτικό πρώτο μέρος και μια πολυεπίπεδη γραφή για την ενοχή και την ενηλικίωση.

👎 Ένα φινάλε που εξυπηρετεί μόνο τη σκέψη του συγγραφέα

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

Πριν χαθεί η καλοσύνη

Στο πέμπτο μέρος της σειράς του Kawaguchi, το "Πριν χαθεί η καλοσύνη", η γνωστή καρέκλα που ταξιδεύει στον χρόνο αποκτά μια μικρή ανανέωση: εκτός από τα γνώριμα ταξίδια στο παρελθόν, βλέπουμε κάποιον από τους θαμώνες του καφέ να ζητά να ταξιδέψει στο μέλλον. Η ιδέα από μόνη της κουβαλά υπόσχεση για μια νέα πνοή στη σειρά, και πράγματι το βιβλίο ξεκινά καλά, ενώ ολοκληρώνεται με μια ιστορία που αγγίζει πιο ευαίσθητα ή «ταμπού» θέματα, ειδικά σε νεαρές ηλικίες, χωρίς να χάνει το χαρακτηριστικό του ύφος.

Ωστόσο, όσο προχωράει, μοιάζει να επιστρέφει σε μια γνώριμη πεπατημένη, χωρίς να αξιοποιεί την ευκαιρία να ανεβάσει πραγματικά τον πήχη της σειράς. Η συγκίνηση υπάρχει, αλλά η αίσθηση πως πρόκειται για έναν ακόμη κύκλο ιστοριών στην ίδια καφετέρια παραμένει έντονη. Ο Kawaguchi παραμένει δυνατός στη γλώσσα και την ατμόσφαιρα, αλλά η πλοκή δείχνει να κουβαλά μια στασιμότητα.

Αν κάτι σώζει τελικά την εμπειρία είναι το λιτό του μέγεθος και το γεγονός πως, έστω και χωρίς μεγάλη ένταση, οι ιστορίες συνεχίζουν να μας υπενθυμίζουν την αξία των μικρών στιγμών και την καλοσύνη που ίσως χάσουμε αν δεν προσέξουμε.

👍 Οι πιο τολμηρές θεματικές ενότητες του βιβλίου

👎 Περιορισμένο συναισθηματικό εύρος

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

 

Πριν πούμε αντίο

Το "Πριν πούμε αντίο" συνεχίζει τις ιστορίες της καφετέριας όπου μπορείς να ταξιδέψεις για λίγο πίσω στο χρόνο πριν κρυώσει ο καφές, αλλά αυτή τη φορά το επίκεντρο δεν είναι μόνο η συγκίνηση ή το ανείπωτο «σ’ αγαπώ». Εδώ, οι τύψεις είναι το κεντρικό συναίσθημα: τύψεις για όσα δεν ειπώθηκαν, για όσους αποχαιρετήθηκαν άδοξα, για τις σιωπές που άφησαν βάρη στις ψυχές όσων έμειναν πίσω.

Η γραφή παραμένει ευαίσθητη, γεμάτη μικρές στιγμές που τραβούν το συναίσθημα, και οι ιστορίες έχουν τη δύναμη να σε σταματήσουν για λίγο. Όμως, αν το δεις με καθαρή ματιά, το μοτίβο αρχίζει να φαίνεται πιο επαναλαμβανόμενο εδώ: η ίδια καρέκλα, ο ίδιος καφές που κρυώνει, το ίδιο «λίγο πριν φύγεις, πρέπει να σου πω κάτι» ξανά και ξανά.

Αυτό που ξαφνιάζει είναι το χρονολογικό κενό: το βιβλίο κανονικά τοποθετείται δεύτερο χρονικά, και η επιλογή να δημοσιευτεί αργότερα μπερδεύει, αφήνοντας την αίσθηση πως στην πορεία κάτι έχασες, ενώ εξήγηση σε αυτό δεν υπάρχει. Παρ’ όλα αυτά, προσφέρει κάποιες λεπτομέρειες για δευτερεύοντες χαρακτήρες που γνώρισες στα προηγούμενα βιβλία.

Ίσως, στο μυαλό το Toshikazu Kawaguchi να μην υπήρχε εξαρχής ξεκάθαρη η εξέλιξη των ιστοριών γύρω από τη μικρή αυτή καφετέρια του Τόκιο. Περιμένουμε το επόμενο βιβλίο της σειρά για να ανακαλύψουμε περισσότερα γύρω από αυτόν τον κόσμο. 

👍 Ρεαλιστικές ιστορίες που αποδίδουν συναισθηματισμό 

👎 Ασυνέχεια λόγω χρονολογικού κενού

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

Πριν ξεθωριάσει η μνήμη

Συνεχίζουμε την σειρά βιβλίων του Toshikazu Kawaguchi στον ίδιο ήρεμο καμβά με τον καφέ να αχνίζει, τις μικρές επιστροφές στο παρελθόν και τις συζητήσεις που έμειναν στη μέση με το τρίτο βιβλίο. Το "Πριν ξεθωριάσει η μνήμη" κινείται σε γνώριμο έδαφος, χωρίς πια το στοιχείο της έκπληξης, αλλά με την ίδια τρυφερότητα που ξέρει να κρατά ο Kawaguchi.

Ανθρώπινες σχέσεις που έμειναν ανολοκλήρωτες, λόγια που δεν ειπώθηκαν ποτέ, συγγνώμες που δεν δόθηκαν, όλα μέσα σε ένα μικρό χρονικό πλαίσιο που μοιάζει να σταματά τον χρόνο για λίγο, δίνοντας χώρο σε κάθε ήρωα να διεκδικήσει έστω μια ανάσα δικαίωσης. Μου άρεσε που ο Kawaguchi δεν πιέζει την πλοκή, αφήνοντας την απλότητα να κυριαρχεί, χωρίς περιττές κορυφώσεις ή εκβιαστικά συναισθήματα.

Όμως, κάποιες ιστορίες περνούν σαν σκιά και ξεχνιούνται μόλις τελειώσουν, καθώς το βιβλίο, αν και μικρό σε έκταση, έχει στιγμές όπου νιώθεις πως κινείται κυκλικά χωρίς να σε κρατά σταθερά συγκινημένο. Καταλήγεις να σε ενδιαφέρει περισσότερο ποια θα είναι η επόμενη από τις 100 ερωτήσες παρά η ιστορία αυτή καθαυτή. 

Αν θες ένα ήρεμο ανάγνωσμα , που θυμίζει μια καλή συζήτηση με κάποιον που λείπει, το Πριν ξεθωριάσει η μνήμη λειτουργεί ιδανικά. Αν περιμένεις ένταση ή βαθύτερη πλοκή, ίσως σε αφήσει με την αίσθηση ότι πήρες μόνο ένα κομμάτι από κάτι που θα μπορούσε να πάει βαθύτερα.

👍 Το μοτίβο με τις 100 ερωτήσεις
👎 Πλεόν γνωρίζεις πώς θα εξελιχθεί κάθε ιστορία

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

Πριν αποκαλυφθεί η αλήθεια

Επιστροφή στο ίδιο μικρό καφέ του Τόκιο, στην καρέκλα που σε ταξιδεύει πίσω όσο ο καφές είναι ζεστός. Αν το πρώτο βιβλίο σε άφησε με μια τρυφερή μελαγχολία, το "Πριν αποκαλυφθεί η αλήθεια"του Toshikazu Kawaguchi προσπαθεί να πάει λίγο βαθύτερα στις απώλειες, τα “αν” και τις αλήθειες που κρύβονται πίσω από κάθε μικρή καθημερινότητα.

Η ίδια θεατρική λιτότητα στη γραφή, η ίδια αίσθηση του “μια μέρα ακόμα με αυτόν που έχασες”. Μόνο που εδώ, αν και η ιδέα παραμένει συγκινητική, η επαναληπτικότητα αρχίζει να κουράζει - ειδικά τα κομμάτια που αναφέρονται στους πέντε κανόνες του ταξιδιού στο παρελθόν. Η δομή είναι ίδια: ο καφές, ο κανόνας, η επιστροφή, ο περιορισμένος χρόνος. 

Υπάρχουν στιγμές που η τρυφερότητα λειτουργεί – μια μητέρα που θέλει να συναντήσει το παιδί της, ένας άντρας που ζητά συγχώρεση από έναν παλιό φίλο, ένα χαμένο αντίο που βρίσκει χώρο έστω και αργά. Αυτές οι στιγμές κρατούν το βιβλίο ζωντανό, σε κάνουν να σταματήσεις για λίγο, να σκεφτείς το δικό σου “αν”. Αλλά δεν αρκούν για να το απογειώσουν.

Η μικρή του έκταση βοηθά στο να μην κουράζει, ενώ η ατμόσφαιρα παραμένει ήσυχη και γλυκιά, κάνοντας το βιβλίο ιδανικό για μια μέρα που χρειάζεσαι κάτι που να ηρεμεί τον νου. Από την άλλη, όταν το κλείσεις, δύσκολα θα επιστρέψεις σε αυτό.

👍 Ωραίοι επίλογοι στις ιστορίες
👎 Η συνεχής επανάληψη των κανόνων κουράζει

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩

Πριν κρυώσει ο καφές

Ξεκινάει με το "Πριν κρυώσει ο καφές" το ταξίδι στην Ιαπωνία του Toshikazu Kawaguchi.  Σε ένα μικρό καφέ στο Τόκιο, μια καρέκλα που σε ταξιδεύει στο παρελθόν όσο δεν έχει κρυώσει ο καφές και  τέσσερις ιστορίες που περιστρέφονται γύρω από τις δεύτερες ευκαιρίες και την αποδοχή όσων δεν μπορούν να αλλάξουν συνθέτουν το πλαίσιο γύρω από το οποίο κινείται το βιβλίο αυτό

Η γραφή είναι απλή και σχεδόν θεατρική (και δικαιολογημένα, αφού ο συγγραφέας έχει εμπειρία στα θεατρικά έργα), με μια γλυκιά μελαγχολία που σε κρατά. Το βιβλίο κερδίζει κυρίως με την ιδέα του και τη λιτή, καθαρή γλώσσα, ενώ η μικρή του έκταση (ούτε 250 σελίδες) το κάνει να διαβάζεται σε μία-δύο καθισιές, χωρίς να σε κουράζει.

Η δομή των ιστοριών είναι άκρως συγκινητική, όμως νιώθεις ότι μένει σε μια τρυφερή επιφάνεια χωρίς, να βουτάει βαθύτερα, σαν να φοβάται να πονέσει ή να προκαλέσει ρωγμές στους χαρακτήρες της. Παρ’ όλα αυτά, αφήνει μια γλυκιά αίσθηση, σαν ήπιος αποχαιρετισμός σε όσα χάθηκαν.

Δεν είναι το βιβλίο που θα σε συγκλονίσει, αλλά είναι το βιβλίο που θα σου θυμίσει γιατί οι δεύτερες ευκαιρίες έχουν σημασία — ακόμη κι αν δεν αλλάζουν τίποτα.

👍 Τρυφερή ιδέα, μέγεθος που δεν κουράζει

👎 Ο ιαπωνικός τρόπος γραφής σε κρατάει σε απόσταση από τους χαρακτήρες

Βαθμολογία: ✩✩✩✩✩✩✩